در قانون تأمین اجتماعی تمهدیداتی نسبت به افرادی که برای مدتی بواسطه­ اشتغال تحت پوشش بیمه اجباری تأمین اجتماعی بودند، اما به دلیل عدم اشتغال، از پوشش بیمه ­ای اجباری خارج شده ­اند، اندیشیده شده است به گونه ­ای که این افراد حداقل با دارا بودن 30 روز سابقه بیمه، قادر خواهند شد تا به صورت اختیاری، حق بیمه­ پرداختی را ادامه داده تا از مزایای بیمه تأمین اجتماعی بهره ­مند شوند. حال در این مورد قانونگذار دو صورت را پیش ­بینی نموده است:

1. مادامی که متقاضی بیمه اختیاری به سن 50 سالگی نرسیده باشد، می­ تواند با داشتن 30 روز سابقه بیمه، حق بیمه­ ی خود را با نرخ 26% ماهیانه ادامه دهد.
2. حال ممکن است به هنگام ثبت تقاضا ادامه بیمه اختیاری، متقاضی بیش از 50 سال سن داشته باشد؛ در این صورت قانونگذار پذیرش تقاضا را منوط به دارا بودن سابقه پرداخت حق بیمه قبلی معادل مدت مازاد سنی وی نموده است.

نکته حائز اهمیت این است که تمام متقاضیانی که حداقل 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، اعمال شرایط سنی مقرر شده نسبت به ایشان بلااثر شده، و می ­تواند دادخواست ادامه پرداخت حق بیمه اختیاری را تنظیم کنند( البته با دارا بودن شرط داشتن گواهی معاینات پزشکی مندرج در ماده­ 90 قانون تأمین اجتماعی).

تفاوت بیمه اختیاری و بیمه خویش فرما

در تقسیم ­بندی کلی که از بیمه­ ها شده، بیمه را به بیمه­ اجباری و بیمه­ خویش­ فرما تقسیم می­ کنند. بیمه­ خویش ­فرما همان­طور که از نامش پیداست، به نوعی حق بیمه با درصدهای متفاوت که بایست توسط متقاضی بیمه تأمین اجتماعی پرداخت شود، گفته می شود. قانونگذار بیمه­ خویش فرما را نیز به دو گروه از جمله بیمه­ اختیاری و بیمه­ حِرف و مشاغل آزاد تقسیم نموده است. سخن از بیمه­ اختیاری به­ قدر کافی گفته شده است اما در تفاوت این دو بیمه بایست گفت بیمه­ اختیاری شامل بیمه­ خویش ­فرما می ­شود اما هر بیمه­ خویش­ فرمایی شامل بیمه­ اختیاری نمی ­شود بلکه ممکن است بیمه خویش فرما از نوع حرف و مشاغل آزاد نیز باشد. پس در نتیجه بیمه­ خویش فرما از کلیت و عمومیت نسبت به بیمه­ اختیاری برخوردار است.

تفاوت بیمه اختیاری و بیمه حِرف و مشاغل آزاد

اولین تفاوتی که مشهود می ­باشد، پرداخت نرخ حق بیمه است. در بیمه­ اختیاری همان­طور که پیش­تر گفته شد، نرخ حق بیمه­ ماهیانه 26% می­ باشد که شامل ازکارافتادگی، بازنشستگی و فوت می­ شود اما در بیمه­ مشاغل آزاد قانون­گذار سه راه با امتیازات متفاوت در پیش روی متقاضی نهاده است؛

1. نرخ حق بیمه با 12% که تنها مادامی که بیمه­ شده بازنشسته شود مستمری دریافت می ­کند و مزایای فوت و از کارافتادگی به ایشان تعلق نمی گیرد.
2. نرخ حق بیمه­ 14% که علاوه بر بازنشستگی مادامی که بیمه­ شده پیش یا پس از بازنشستگی فوت نماید، بازماندگان و افراد تحت تکفل ایشان واجد دریافت مستمری می ­باشند.
3. در نهایت نرخ حق بیمه 18% که علاوه بر تعهدات بلند مدت مشابه بیمه اختیاری، امتیاز از کارافتادگی کلی شخص متقاضی را نیز پوشش می ­دهد.

حداکثر سن برای ورود به بیمه­ اختیاری همان­گونه که بیان شد، برای آقایان و خانم­ ها 50 سال می ­باشد و به ازای هر سال مازاد سنی نیازمند یک سال سابقه بیمه می ­باشد؛ این درحالی است که در بیمه مشاغل آزاد بدون تغییر تنها فقط به ازای هر سال مازاد سنی نیازمند دو سال سابقه بیمه می­ باشد.

چگونگی تبدیل بیمه مشاغل آزاد به اختیاری

برای تغییر بیمه مشاغل آزاد به اختیاری و بالعکس هیچ­گونه منع یا شرط خاصی وجود ندارد. تنها تفاوت تحمیل نرخ حق بیمه­ پرداختی بیشتر (در بیمه­ اختیاری 26%) می ­باشد و نیز داشتن حداقل 30 روز سابقه بیمه برای بیمه اختیاری. در این صورت متقاضی تبدیل بیمه حِرف و مشاغل آزاد به بیمه اختیاری می ­بایست در پایان مدت اعتبار بیمه خویش به شعبه سازمان تأمین اجتماعی مراجعه نموده و درخواست ابطال بیمه­ مشاغل آزاد را نماید و ثبت درخواست واریز حق بیمه اختیاری کند. در نقطه ­ی مقابل، اگر متقاضی بیمه اختیاری قصد تبدیل به بیمه مشاغل آزاد دارد، بایست پس از ابطال بیمه اختیاری، یکی از سه حق بیمه­ پرداختی گفته شده ( 12%، 14%، 18%) را انتخاب نماید و نرخ حق بیمه را پرداخت نماید تا بیمه­ مشاغل آزاد برای ایشان ساری و جاری گردد.

بیمه اختیاری بهتر است یا مشاغل آزاد

به منظور انتخاب مناسب و صحیح میان این دو بیمه، جدای از تفاوت­ هایی که پیش تر گفته شد، به ذکر چند نکته­ دیگر بسنده می ­کنیم.

در بیمه­ اختیاری هیچ­گونه محدودیتی در دفعات قطع و وصل پرداخت حق بیمه وجود ندارد به منظور عدم بلااستفاده باقی ماندن سوابق، فرد می تونند از بیمه­ اختیاری استفاده ­کنند.

تمایز دیگر این که تعهدات درمانی بیمه­ مشاغل آزاد کمتر از بیمه­ اختیاری و اجباری می­ باشد؛ دریافت خدمات درمانی در مراکز درمانی سازمان تأمین اجتماعی در بیمه­ مشاغل آزاد با دریافت فرانشیز (مابه ­التفاوت) همراه است، بدین نحو که برای درمان سرپایی 30% و بستری 10% می ­بایست فرانشیز بایست پرداخت شود در صورتی در بیمه اختیاری جدای از رایگان بودن درمان در مراکز درمانی سازمان، هزینه­ های اروتز و پروتز ( از جمله وسایلی که برای تقویت اندام بدن از دست رفته مثل دست مصنوعی، پای مصنوعی، حتی عینک و ... ) و کمک هزینه­ کفن و دفن پرداخت می­ شود.

به ­طور کلی بیمه­ ی اختیاری تمام مزایای بیمه­ مشاغل آزاد از نوع نرخ بیمه­ ی 18% درصدی را دارا می ­باشد. این نکته مهم بایست خاطر نشان شود که در جلسه هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی در سال 96، نرخ حق بیمه­ در بیمه اختیاری از 26% به 27% افرایش یافت با این تفاوت که بیمه ­شدگان مشمول دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری شوند.

هزینه انواع بیمه خویش فرما برای سال 97

تفاوت بازنشستگی بیمه اجباری با اختیاری

در خصوص مستمری بازنشستگی و نیز سن بازنشستگی (30 سال) هیچ­گونه تفاوتی میان بیمه­ اختیاری و اجباری وجود ندارد اما در خصوص شرایط بازنشستگی پیش از موعد در بیمه اجباری برای بانوان، مطابق تبصره 4 ماده­ ی 76 قانون تأمین اجتماعی سال 54 می­ توان با 20 سال سابقه بیمه و دارا بودن 42 سال سن، درخواست بازنشستگی نمود که در بیمه­ اختیاری بایست جدای از 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه، شرط سنی 55 سال را دارا باشند.