هیئت وزیران در جلسه مورخ 7/2/1384 بنا به پیشنهاد مشترک سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، موضوع نامه شماره 23771/4/1 مورخ 8/9/1383 و به استناد بند (4) ماده (133) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383 ـ آیین‎نامه اجرایی بند (4) ماده یادشده را به شرح زیر تصویب نمود:

آیین‎نامه اجرایی بند (4) ماده (133) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
مصوب 1384,02,07با اصلاحات و الحاقات بعدی

ماده 1ـ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی موظف است در طول برنامه چهارم توسعه برای کلیه روستاهای دارای شورای اسلامی و مراکز دهستانها و مراکز بخش روستایی، نقشه تفکیکی وضع موجود بافت مسکونی روستا را به ترتیب اولویت به شرح زیر تهیه و به اداره ثبت اسناد و املاکی که روستا در محدوده عمل آن قرار دارد، ارسال نماید: 

الف ـ نقشه باید حاوی ابعاد (طول و عرض)، مساحت، نوع کاربری ملک  و مشخصات متصرفان باشد. 

ب ـ نقشه باید دو گونه تهیه شود: 
1ـ نقشه کلی بافت مسکونی روستا با مقیاس مناسب حاوی مراتب  مذکور.
2ـ نقشه هر قطعه به صورت جداگانه با مقیاس مناسب حاوی اطلاعات یادشده. نقشه‌های مزبور باید به امضای نماینده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و عضو شورای اسلامی روستا برسد. 

ج ـ چنانچه روستا دارای طرح جامع یا هادی باشد، نقشه باید با تبعیت از آن تهیه گردد.

د ـ ‌نقشه تهیه شده نیازی به تأیید مراجع دولتی ندارد.  

ماده 2ـ بنیـاد مسـکن انقلاب اسـلامی حداقـل بیسـت روز قبـل از شـروع عملیات نقشه‎برداری، تاریخ نقشه برداری را از طریق آگهی در نشریه محلی و الصاق آن در معابر روستا  به اطلاع اهالی می‎رساند. شورای اسلامی روستا مکلف به همکاری و ارایه اطلاعات لازم و امضای ذیل نقشه می‎باشد.

تبصره 1ـ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی باید قبل از تهیه آگهی، جریان ثبتی پلاک مورد اقدام را استعلام نموده و ادارات ثبت ظرف یک ماه موظف به ارسال پاسخ می‎باشند.

تبصره 2ـ عدم همکاری و عدم امضای نقشه از سوی شورای اسلامی روستا مانع انجام کار نخواهد بود.

ماده 3ـ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نقشه تهیه شده را ضمن معرفی نماینده به طور کتبی به اداره ثبت اسناد و املاک محل ارسال می‎نماید. نماینده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به نمایندگی از سوی روستاییان تا مرحله صدور و اخذ سند مالکیت موضوع را پیگیری نماید. 

ماده 4ـ اداره ثبت اسناد و املاک محل پس از وصول نقشه، موضوع را به نماینده و نقشه‎بردار ثبت ارجاع می‎دهد تا به اتفاق کارشناس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی که سمت نمایندگی بنیاد را خواهد داشت، حداکثر ظرف دو ماه نسبت به تنظیم صورت مجلس تفکیکی حاوی حدود، مساحت قطعات، نوع کاربری ملک و مشخصات متصرفان و نحوه تصرفات اقدام نموده و به امضای نماینده و نقشه بردار ثبت و کارشناس (نماینده) بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برسد.

تبصره ـ در صورتی که نقشه با محل دارای اختلاف باشد، اصلاحات لازم در نقشه قید و بعداً سوابق توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اصلاح می‎گردد و اگر نقشه با محل دارای اختلاف فاحش باشد، نقشه جهت اصلاح به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اعاده می‎گردد. 

ماده 5 ـ در صورتی که طبق نقشه ارایه شده تعدادی از قطعات در طرح تعریض معابر قرار گیرد، حدود و مساحت باقی‎مانده با قید مساحت مقداری که در تعریض قراردارد، در صورت مجلس تفکیکی درج خواهد شد. 

ماده 6 ـ در صورتی که محدوده مورد عمل دارای تحدید حدود باشد، اداره ثبت اسناد و املاک بر اساس صورتجلسه تفکیکی تنظیمی نسبت به صدور سند مالکیت به نام متصرفانی که طبق سوابق ثبتی دارای مدارک دال بر مالکیت اعم از مشاعی یا مفروزی باشند، اقدام می‎نماید و نسبت به سایر موارد مراتب را به هیئت موضوع بند (2) ماده (133) قانون برنامه چهارم توسعه ارجاع می‎دهد. 

تبصره ـ اعتراضات نسبت به اصل و حدود موجود در پرونده های ثبتی، مانع صدور سند مالکیت نخواهد بود. 

ماده 7 ـ در هر واحد ثبتی هیئتی مرکب از رییس اداره ثبت اسناد و املاک و مدیر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی محل و یکی از قضات دادگستری به انتخاب رییس قوه‎قضاییه تشکیل می‎شود و به ارجاعات ثبت در خارج از وقت اداری رسیدگی و رأی مقتضی صادر می‎نماید. 

تبصره 1ـ دبیرخانه این هیئت و همچنین محل تشکیل جلسات در اداره ثبت اسناد و املاک  محل خواهد بود. 

تبصره 2ـ دبیر هیئت از بین کارکنان ثبت اسناد و املاک محل توسط مدیر کل ثبت استان انتخاب و منصوب می‎گردد. 

تبصره 3ـ دبیر هیئت مکلف است  آرای صادر شده را در دفتر ثبت آرا به ترتیب تاریخ، ثبت و آمار آرا و اسناد مالکیت صادر شده را در پایان هر ماه به اداره کل امور املاک سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مرکز ارسال نماید.

ماده 8 ـ در صورتی که معلوم شود در آرای صادر شده هیئتها به علت سهو قلم، مطلبی ساقط شده یا اشتباه‎بینی رخ داده است یا در مبانی مستند رأی اشتباهی پیش‎آمده باشد، چنانچه رأی اجرا نشده باشد، هیئت پس از بررسی، رأی اصلاحی صادر می‎نماید، در این صورت دبیر هیئت مکلف است مفاد رأی اصلاحی را در دفتر آرا ثبت نموده و شماره و تاریخ آن را در ملاحظات رأی قبلی قید و به امضای اعضای هیئت رسـانده و بـه واحد ثبتـی ابلاغ نماید. در صورتی که رأی  اجرا شده باشد، مراتب اشتباه به هیئت نظارت ثبت استان گزارش می‎شود. 

تبصره ـ مرجع تجدید نظر نسبت به آرای هیئت نظارت، شورای عالی ثبت می‎باشد. 

ماده 9ـ هیئت موضوع ماده (7) این آیین‎نامه نسبت به ارجاعات ثبت به شرح زیر رسیدگی و اقدام می‎نماید: 

الف ـ در صورتی کـه محـدوده مـورد عـمل درخواست ثبت نشده و یا تحدید حدود به عمل نیامده  باشد، حسب مورد رأی به تنظیم اظهار نامه یا تحدید حدود قطعات به نام متصرفان صادر می‎گردد تا با انتشار آگهی الصاقی در محل و تعیین شماره فرعی در صورت لزوم نسبت به تحدید حدود قطعات و صدور سند مالکیت اقدام گردد. تنظیم اظهارنامه نیازی به انتشار آگهیهای ماده (11) قانون ثبت (آگهیهای نوبتی) ندارد. 

ب ـ در صورتی که متصرف طبق سوابق ثبتی دارای مدرک دال بر مالکیت نباشد و یا در تصرف یا مالکیت و یا حدود اختلاف باشد، موضوع به دو نفر کارشناسان امور ثبتی و نقشه‌بردار اداره ثبت اسناد و املاک و یک نفر کارشناس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و نماینده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ارجاع می‎گردد تا با تحقیقات محلی و ملاحظه مدارک نسبت به موضوع رسیدگی و نظریه مستدل خود را به هیئت اعلام نمایند. هیئت پس از وصول نظریه کارشناسی با توجه به جمیع جهات رأی  مقتضی صادر می‎نماید. رأی  صادر شده به ذی‌نفع یا طرفین حسب مورد ابلاغ می‎گردد تا در صورت عدم وصول اعتراض ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ نسبت به اجرای آن اقدام شود. 

تبصره ـ نماینده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی باید جهت ادای توضیحات در محل حضور داشته باشد. 

ج ـ در صورت وصول اعتراض در مهلت مقرر، معترض به دادگاه محل وقوع ملک هدایت می‎گردد تا دادگاه خارج از نوبت به موضوع رسیدگی نماید. معترض باید ظرف بیست روز دادخواست خود را به دادگاه تقدیم نماید و گواهی طرح دعوی را به ثبت محل ارایه دهد، در غیر این صورت رأی اجرا خواهد شد. 

د ـ در صورتی که عرصه متصرفی موقوفه باشد و متصرف دارای اجاره نامه از متولی یا اداره اوقاف باشد، سند مالکیت اعیان به نام او صادر و در غیر این صورت مراتب به متولی یا اداره اوقاف حسب مورد اعلام تا پس از تنظیم اجاره نامه، مجوز صدور سند مالکیت اعیان صادر گردد. 

هـ ـ در صورتی که عرصه متصرفی متعلق به دولت یا سازمانها و مؤسسات و نهادهای عمومی یا اشخاص حقیقی و حقوقی باشد، با دعوت از نماینده دستگاه صاحب عرصه یا اشخاص مذکور به موضوع رسیدگی و رأی مقتضی صادر می‎گردد. 

و ـ چنانچه نسبت به حدود ملک در پرونده ثبتی اعتراضی از قبل وجود داشته است و محدوده مورد عمل در محل، مورد اعتراض نباشد، این اعتراض در خصوص اجرای این آیین‎نامه مؤثر نیست، ولی اگر محدوده مورد عمل در محل مورد اعتراض قرار گرفته باشد، مراتب به طور کتبی یا به وسیله یک نوبت درج در یکی از جراید محلی به معترض ابلاغ می‎شود تا ظرف بیست روز دادخواست خود را به دادگاه محل تقدیم نماید و گواهی طرح دعوی را به اداره ثبت محل ارایه دهد، در غیر این صورت اعتراض مذکور مؤثر نخواهد بود. 

ز ـ‌ در صورتی که نشانی معترض و یا مالک معلوم نباشد، وقت رسیدگی به وسیله درج در یکی از جراید کثیرالانتشار آگهی می‎شود و از مالک یا صاحبان حق جهت شرکت در جلسات دعوت می‎شود. در صورت عدم مراجعه رأی بر صدور سند مالکیت به نام متصرف صادر و مراتب دوباره آگهی می‎شود تا در صورت عدم وصول اعتراض ظرف بیست روز از تاریخ انتشار آگهی سند مالکیت به نام متصرف صادر شود و در صورت وصول اعتراض مطابق بند (ج) عمل می‎گردد. 

ح ـ در روستاهایی که مشمول مقررات اصلاحات ارضی شده و عرصه بافت مسکونی آن جزء محدوده اراضی زارعان می‎باشد، در صورتی که درخواست ثبتی نشده باشد، هیئت رأی به صدور سند مالکیت مورد تصرف به استناد صورت جلسه تفکیکی به نام متصرف بدون انتشار آگهی نوبتی و تحدیدی می‎نماید. 

ماده 10ـ چنانچه در حین انجام عملیات، روستای مورد عمل به شهر تبدیل شود، اقدامات مطابق این آیین‎نامه ادامه خواهد یافت. 

ماده 11ـ سازمان ثبت اسناد و املاک کشور موظف است مقدمات معرفی اعضای قضایی و ثبتی و دبیر هیئتهای موضوع این آیین‎نامه را فراهم آورد. دفتر مرکزی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی موظف است ترتیب معرفی اعضای بنیاد مسکن انقلاب اسلامی را فراهم آورد. 

ماده 12ـ دبیر هیئت هر واحد ثبتی موظف است پس از معرفی اعضای هیئت، در مدت بیست روز نسبت به دعوت و تشکیل اولین جلسه هیئت اقدام و مراتب را جهت اطلاع به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و دفتر مرکزی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اعلام نماید. 

ماده 13ـ جلسات هیئتها در خارج از وقت اداری حسب مورد در هر ماه ازچهار جلسه تا دوازده جلسه تشکیل می‎گردد. 

ماده 14ـ به منظور نظارت بر نحوه اجرای ماده (133) قانون برنامه چهارم توسعه و آیین‎نامه اجرایی آن هیئتی مرکب از دو نفر از معاونان مربوط و دو نفر از مدیران کل ستادی و دو نفر از کارشناسان به انتخاب رؤسای سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در تهران تشکیل می‎گردد. هیئت مذکور ضمن نظارت و پیگیری موضوعات مربوط حسب مورد می‎تواند نسبت به اعزام گروه یا گروههای بازرسی اقدام نماید.

ماده 15ـ چنانچه در اجرای تبصره (71) قانون برنامه دوم توسعه و ماده (140) قانون برنامه سوم توسعه اقداماتی انجام شده باشد، ادامه عملیات مطابق این آیین‎نامه خواهد بود. 

ماده 16(اصلاحی 11/10/1384)- میزان مبالغ دریافتی بابت تهیه نقشه تفکیکی بنا به پیشنهاد مشترک بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به تصویب هیئت وزیران می‌رسد. مبالغ دریافتی مزبور به حساب مخصوصی که به همین منظور با امضای مشترک رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و ذی‌حساب نهاد مذکور یا نماینده مجاز از طرف او افتتاح می‌شود، واریز خواهد شد و هزینه‌های مربوط به اجرای طرح بر اساس آیین‌نامه‌های مالی و معاملاتی موضوع اساسنامه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مصوب 17 / 9 / 1366 مجلس شورای اسلامی از حساب فوق‌الذکر قابل پرداخت می‌باشد.

تبصره ـ هزینه‎های مرتبط با تهیه نقشه برای متقاضیان موضوع ماده (19) از همین محل قابل تأمین و پرداخت می‎باشد. 

ماده 17ـ هزینه‎های کارشناسی و مواد (4) و (9)‌ هیئت حل اختلاف و هیئت منتخب مرکز و بازرسان اعزامی و سایر هزینه‎ها برای هر جلد سند مالکیت که هر سال با پیشنهاد مشترک سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و دفتر مرکزی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به تصویب هیئت وزیران می‌رسد، از مالک اخذ و به حساب مخصوصی که به همین منظور افتتاح می‎شود، واریز و در پایان هر ماه با امضای رییس ثبت و ذیحساب یا عامل ذیحساب پرداخت می‎شود.

تبصره 1ـ مبلغ مذکور برای سال 1384 هشتاد هزار ریال تعیین می‎گردد.

تبصره 2(اصلاحی 11/10/1384)- نحوه و میزان وجوه پرداختی از محل مبلغ مقرر در این ماده طبق دستورالعملی است که با پیشنهاد رییس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

تبصره 3ـ هر یک از ادارات ثبت مکلفند همه ماهه برای دستورالعمل تبصره (2) باقیمانده وجوه پرداختی از محل تبصره (1) را نسبت به پرونده‎هایی که منجر به صدور سند مالکیت گردیده است، به شماره حسابی که در مرکز به منظور تأمین هزینه‎های ماده (14) آیین‎نامه و جبران کسری هزینه‎های احتمالی برخی هیئتها افتتاح می‎گردد، واریز و نسخه‎ای از فیشهای مربوط را به اداره کل امور مالی و ذیحسابی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ارسال نمایند.

تبصره 4ـ برداشت از حساب مرکز حسب تشخیص رییس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور با امضای ذیحساب و یکی از اعضای هیئت مرکزی ماده (14) که توسط رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور انتخاب می‎شود، مجاز خواهد بود.

تبصره 5 ـ هزینه‎های مرتبط با ماده (17) برای متقاضیان موضوع ماده (19) از همین محل قابل تأمین و پرداخت می‎باشد. 

ماده 18ـ مشمولان ماده (133) قانون برنامه چهارم توسعه از ارزیابی ملک و پرداخت حقوق ثبتی و هزینه تفکیک معاف می‎باشند ولی نقل و انتقالات بعدی شامل این معافیت نخواهد بود.

ماده 19ـ خانواده‎های تحت‎پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی از پرداخت هر گونه هزینه و مالیات و عوارض ناشی از اجرای ماده (133) قانون برنامه چهارم توسعه معاف می‎باشند. 

ماده 20ـ چنانچه برای بعضی از قطعات واقع در محدوده عمل قبلاً سند مالکیت مفروزی صادر شده باشد، مالکان آن  از شمول این قانون مستثنی هستند.

محمدرضا عارف - معاون اول رئیس‎جمهور