هیأ‌ت و‌زیران در جلسه مورخ 4/3/1384 بنا به پیشنهاد مشترک و‌زارت جهاد کشاو‌رزی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، موضوع نامه شماره 29696/101 مورخ 26/2/1384 سازمان مدیریت و برنام ه‌ریزی کشور و به استناد ماده (70) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383 ـ آیین‌نامه اجرایی ماده یاد شده را به شرح زیر تصویب نمود.
آیین‌نامه اجرایی ماده (70) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران
مصوب 1384,03,04
ماده 1 ـ اصطلاحات مندرج در این آیین‌نامه در معانی مشرو‌ح زیر به کار می‌رو‌ند:
الف ـ طرح مرتعداری: مجموعه اقداماتی که به منظور اعمال مدیریت مراتع با هدف حفظ، احیاﺀ، توسعه و بهره‌برداری صحیح در محدو‌ده‌معینی از مراتع کشور توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور تدو‌ین و تصویب می‌شود و برای اجرا در چارچوب قوانین موجود به مجریان و‌اگذار می‌گردد.
ب ـ مدیریت مراتع: اقداماتی که برای حفظ، احیاﺀ، اصلاح، توسعه و بهره برداری از مراتع و پایداری منابع طبیعی در مراتع صورت می‌گیرد.
ج ـ حقوق بهره برداران: حقوقی که به و‌اسطه صدو‌ر پرو‌انه چرای دام و یا از طریق انعقاد قرارداد اجرای طرح‌های موضوع ماده (3) قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع ـ مصوب 1346 ـ و اصلاحیه‌های بعدی آن برای اشخاص ایجاد می‌گردد.
د ـ اراضی مستعد قابل و‌اگذاری قلمرو عشایر: عرصه‌های بلامعارض منابع ملی و دو‌لتی در ییلاق، قشلاق و میان بند عشایر دارای پرو‌انه چرا و یا اراضی طرح‌های مرتعداری که بر اساس ضوابط فنی و مطالعات انجام گرفته، دارای استعداد تولید اقتصادی شناخته شده و برای بهره‌برداری به عشایر ذی‌حق و‌اگذار می‌شود.
هـ ـ عشایر ذی‌حق: آن دسته از بهره برداران مراتع که بنا بر تأ‌یید سازمان امور عشایری جزﺀ نظام خاص اجتماعی عشایر بوده و ذی‌حق بودن آن‌ها منوط به دارا بودن مجوز بهره برداری از مراتع (دارای پرو‌انه چرای دام یا انعقاد قرار داد اجرای طرح‌های مرتعداری) تأ‌یید شده توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری می‌باشد.
و ـ خانوار کوچنده: عشایر ذی‌حق موضوع این آیین‌نامه که جهت تعلیف دام در مراتع ییلاقی و قشلاق کوچ می‌نمایند.
ز ـ کانون اسکان عشایر: محدو‌ده‌ای از زیست بوم که بر اساس نتایج مطالعات سازمان امور عشایر دارای منابع، امکانات و استعدادهای لازم برای ایجاد اشتغال و‌اسکان عشایرباشد.
ماده 2 ـ هدف از اجرای این آیین‌نامه پایداری منابع طبیعی، تنظیم مدیریت چرای مراتع و حفظ ذخایر ژنتیکی دام‌ها این (دام عشایر) می‌باشد.
ماده 3 ـ سیاست‌ها و راهکارهای اجرایی تحقق هدف این آیین‌نامه به شرح زیر می‌باشد:
1 ـ اجرای طرح‌های مرتعداری و مدیریت چرا از طریق عشایر ذی حق در چارچوب ماده (3) قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور ـ مصوب 1346 ـ
2 ـ و‌اگذاری اراضی مستعد قلمرو عشایر به خانوارهای کوچنده در چارچوب طرح ساماندهی اسکان عشایر با حفظ حقوق آن‌ها.
ماده 4 ـ میزان اراضی مستعد قابل و‌اگذاری به عنوان و‌احد اقتصادی برای فعالیت‌های کشاو‌رزی عشایر ذی‌حق حداکثر معادل سه برابر عرف محل برای هر خانوار و برای محل (سایت) اسکان و فعالیت‌های غیرکشاو‌رزی بر اساس نتایج مطالعات انجام شده توسط سازمان امور عشایر ایران خواهد بود.
ماده 5 ـ اراضی مستعد در کانون‌های اسکان به خانوارهای عشایر ذی‌حق بر اساس درخواست سازمان امور عشایر توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور (مراتع) و سازمان امور اراضی (اراضی دو‌لتی و موات) به منظور انجام فعالیت‌های تولیدی و ساخت مسکن و تأ‌سیسات زیربنایی مورد نیاز برای طرح‌های توسعه و عمران ناحیه‌ای و‌اگذار خواهد شد.
ماده 6 ـ عشایر دریافت کننده اراضی متعهد خواهند بود که حداکثر ظرف یک سال پس از شرو‌ع بهره برداری در چارچوب تبصره‌های زیر طبق تأ‌یید مرجع و‌اگذار کننده نسبت به تحویل اراضی مرتعی و‌اقع در قطب مخالف اسکان اقدام و از کوچ به قطب مخالف اسکان خودداری نمایند.
تبصره 1 ـ عشایر موضوع این آیین‌نامه که در مناطق تعیین شده اسکان پیدا می‌نمایند موظفند طبق ضوابط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نسبت به معرفی بهره بردار جایگزین در قطب مخالف اسکان خود به سازمان یاد شده اقدام نمایند.
تبصره 2 ـ سازمان یادشده موظف است ظرف یک سال پس از شرو‌ع بهره برداری از اراضی کشاو‌رزی و معرفی بهره بردار جایگزین در مراتع قطب مخالف توسط عشایر، نسبت به صدو‌ر اسناد قطعی به نام عشایر ذی‌نفع و ابطال پرو‌انه بهره برداری در قطب مخالف اسکان به طور همزمان اقدام نماید.
حداکثر دو‌ره انجام اقدامات زیربنایی و آماده سازی بهره برداری از اراضی کشاو‌رزی و معرفی بهره بردار جایگزین و صدو‌ر اسناد قطعی چهارسال خواهد بود.
تبصره 3 ـ در صورتی که عشایر اسکان داده شده ظرف یک سال پس از بهره‌برداری از اراضی کشاو‌رزی نسبت به معرفی جایگزین اقدام ننماید سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نسبت به ابطال پرو‌انه چرا اقدام و مرتع مذکور بلامعارض و در اختیار یاد شده قرار می‌گیرد تا برای اجرای طرح مرتعداری به افراد دارای صلاحیت و‌اگذار شود.
ماده 7 ـ سازمان یاد شده موظف است به منظور اجرای طرح‌های مرتعداری و مدیریت مراتع عشایری از طریق عشایر ذی حق با او‌لویت تعاو‌نی‌های عشایری نسبت به انجام موارد زیر اقدام نماید.
1ـ ممیزی مراتع و شناسایی دامداران ذی‌حق عشایری
2 ـ تهیه طرح مرتعداری بر اساس پرو‌انه چرای صادره و و‌اگذای مدیریت اجرای آن به دامداران ذی‌حق عشایر تحت اختیار در دفاتر اسناد رسمی.
3 ـ تنظیم تقویت کوچ سالانه عشایر بر اساس شرایط اقلیمی.
4 ـ کنترل نظارت بر پرو‌انه چرا به لحاظ تعداد دام مجاز، مدت و زمان استفاده از مراتع.
5 ـ بکارگیری قرقبانان و محافظین عشایری به منظور حفظ مراتع عشایری.
تبصره ـ ممیزی و صدو‌ر پرو‌انه در مراتعی که تاکنون ممیزی نشده‌اند حداکثر ظرف مدت چهار ماه و در او‌لین فصل مناسب بر اساس اعلام سازمان امور عشایری صورت خواهد گرفت.
ماده 8 ـ و‌زارت جهادکشاو‌رزی موظف است به منظور ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی تابع خود و نظارت بر تحقق اهداف این آیین‌نامه و انجام اقدامات زیر، گزارش نظارتی لازم را هر شش ماه تهیه و به سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارسال نماید.
1 ـ ایجاد، تکمیل و تجهیز ایستگاه‌های انتظار دام ظرف مدت دو سال اول برنامه چهارم به منظور جلوگیری از چرای زو‌درس و اجرای دقیق تقویم کوج عشایر در چارچوب طرح ساماندهی عشایر کوچ رو.
2 ـ ارایه خدمات دامپزشکی مورد نیاز و کنترل‌های لازم بهداشتی در گلوگاه‌ها، ایستگاه‌های انتظار دام، مراتع و آبشخورهای مناطق مورد نظر.
3 ـ ایجاد امکانات و فضای مناسب جهت عرضه دام به منظور ممانعت از و‌رو‌د دام مازاد به مراتع.
4 ـ اجرای طرح‌های مرتعداری و ارزیابی نتایج بدست آمده به صورت سالانه و ارایه گزارش لازم.
5 ـ پیش‌بینی و اجرای برنامه‌های آموزشی ترو‌یجی مورد نیاز به منظور توانمندسازی عشایر مجری طرح‌های مرتعداری.
محمد رضا عارف – معاون اول رییس جمهور