آیین نامه احراز استعدادهای برتر و نخبگی
(مصوب جلسه ۵۸۹ مورخ ۱۴ /۶ /۱۳۸۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی)

مقدمه
به منظور تحقق بخشیدن به تأکید مقام معظم رهبری در «استفاده صحیح و مناسب از ظرفیت های علمی نخبگان در راستای توسعة همه جانبة کشور» و در اجرای مادة ۴ اساسنامه بنیاد ملی نخبگان دربارة «تعریف نخبه و احراز استعدادهای برتر و نخبگی افراد» آیین نامه احراز استعدادهای برتر و نخبگی تصویب می شود:
در این آیین نامه «بنیاد ملی نخبگان کشور» به اختصار «بنیاد» و دو وزارتخانة «علوم، تحقیقات و فناوری» و «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» به اختصار «وزارتین علوم و بهداشت» نامیده می شود.

ماده ۱ـ هدف
منطقی کردن و تعریف شاخص های علمی، استانداردسازی معیارها و فرآیندهای شناسایی و معرفی نخبگان و استعدادهای برتر هر بخش.

ماده ۲ـ تعریف نخبه و استعداد برتر

۱ـ۲ـ «نخبه» به استناد ماده ۴ اساسنامه بنیاد به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می شود که اثرگذاری وی در تولید و گسترش علم و هنر و فناوری و فرهنگ سازی و مدیریت کشور محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارآفرینی و نبوغ فکری وی در راستای تولید و گسترش دانش و نوآوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه علمی و اعتلای جامعه انسانی کشور گردد.

۲ـ۲ـ «استعداد برتر» به فردی اطلاق می شود که به صورت بالقوه نخبه بوده ولی هنوز زمینه های لازم برای شناسایی کامل و یا بروز استعدادهای ویژه او فراهم نشده است.

تبصره ۱- تعاریف فوق شامل استعدادهای برتر و نخبگان بخشهای مختلف از قبیل علمی و فناوری، آموزشی، فرهنگی، اجتماعی، هنری و مدیریتی می باشد.

تبصره ۲- تعریف و شرایط احراز نابغگی و نحوه حمایت از نوابغ توسط بنیاد پیشنهاد و پس از تصویب هیئت امناء به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی می رسد.

تبصره ۳- استعداد برتر و نخبگی یک فرایند پویا است و می بایست تداوم شرایط در دوره های زمانی مشخص در احراز نخبگی معیار قرار گیرد.

ماده ۳ ـ فرایند احراز استعداد برتر و نخبگی در حوزه های مختلف

۱ـ۳ـ در تعیین و احراز شرایط نخبگی، فرایندهای تعریف و تجربه شده توسط نهادهای برگزینندة نخبگان هر بخش پذیرفته شده و با جهت گیری علمی و عقلایی سیاست های موجود هماهنگ و معیارهای وضع شده عنداللزوم تقویت و یا اصلاح می گردد.

۲ـ۳ـ آیین نامه های موجود برای تعیین بهترینها در بخش های مختلف با رویکرد تقویتی مورد اصلاح و تصویب بنیاد قرار خواهد گرفت.

ماده ۴ ـ شرایط احراز استعدادهای برتر و نخبگی
افرادی که دارای یکی از ویژگی های زیر باشند، استعداد برتر یا نخبه شناخته می شوند.

۱ـ۴ـ برگزیدگان المپیادهای علمی معتبر داخلی و جهانی

الف ) نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر جهانی و بین المللی دانش آموزی با تأیید وزارت آموزش و پرورش به عنوان نخبه.

ب ) راه یافتگان مرحله نهایی المپیادهای معتبر جهانی بین المللی دانش آموزی با تأیید وزارت آموزش و پرورش به عنوان استعداد برتر

ج ) نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر بین المللی دانشجویی با تأیید وزارتین علوم و بهداشت به عنوان نخبه.

د ) نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر علمی دانشجویی کشور با معرفی وزارتین علوم و بهداشت به عنوان استعداد برتر.

هـ ) نفرات اول تا سوم المپیادهای معتبر علمی دانش آموزی کشور با معرفی وزارت آموزش و پرورش به عنوان استعداد برتر.

۲ـ۴ـ برگزیدگان از میان آزمونهای سراسری

الف ) برگزیدگان از میان رتبه های برتر آزمون های سراسری مقطع کارشناسی از میان ۱۰۰ نفر اول برای رشته های ریاضی و فیزیک، ۵۰ نفر اول برای رشته های علوم تجربی، ۵۰ نفر اول برای رشته های علوم انسانی و ۲۰ نفر اول برای رشته های هنر به عنوان استعداد برتر.

۳ـ۴ـ مخترعان و مکتشفان

الف ) برگزیدگان مسابقات و جشنواره های علمی معتبر داخلی و خارجی از قبیل جشنوارة بین المللی خوارزمی، جشنوارة جوان خوارزمی و جشنوارة علوم پزشکی رازی با معرفی وزارتین علوم و بهداشت و تأیید بنیاد به عنوان استعداد برتر.

ب ) برگزیدگان از میان مخترعان و مکتشفان ایرانی که اختراع و اکتشاف آنان در مراجع ذیصلاح داخلی و یا خارجی به ثبت رسیده باشد به عنوان استعداد برتر (بنیاد تعیین کنندة مراجع ذیصلاح است).

تبصره - جشنواره ها و مسابقات علمی با تأیید وزارتین علوم و بهداشت و در موارد خاص با تأیید بنیاد معتبر شناخته می شود.

۴ـ۴ـ دانش آموختگان
برگزیدگان از میان نفرات اول دانش آموخته رشته های دانشگاهی (کارشناسی و بالاتر) داخل کشور و حوزه های علمیه (سطح یک و بالاتر) با معرفی «وزارتین علوم و بهداشت» و «مدیریت حوزه علمیه قم و خراسان» به عنوان استعداد برتر.

۵ـ۴ـ برترین های مسابقات علوم قرآنی
برگزیدگان نفرات اول تا سوم مسابقات معتبر قرآنی داخلی و بین المللی با تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان استعداد برتر.

تبصره - تشخیص اعتبار مسابقه با بنیاد است.

۶ـ۴ـ شخصیتهای برجسته علمی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور

الف ) برگزیدگان از میان محققان ایرانی که بر اساس معیارهای مؤسسات معتبر اطلاعات علمی بین المللی و داخلی به لحاظ تعداد ارجاعات به مقالات آنها و یا سایر شاخص های مرتبط به عنوان پژوهشگران و دانشمندان ملی و بین المللی قرار گرفته اند، با معرفی وزارتین علوم و بهداشت به عنوان نخبه.

ب ) برگزیدگان از میان افرادی که برای حل مشکلات ملی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور راهکارهای مناسبی ارائه کرده اند و این راهکارها تجربه شده و نتایج حاصل از آن به تأیید مراجع ذیربط رسیده باشد، با انتخاب بنیاد به عنوان استعداد برتر.

ج ) برگزیدگان از میان افرادی که در هر یک از رشته ها و گروه های علمی اعم از علوم انسانی و معارف اسلامی، علوم پایه، فنی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و هنر، نظریه یا تئوری جدید ارائه کرده و از سوی مراجع معتبر ملی و بین المللی مربوطه، تأثیرگذار شناخته شده باشد به عنوان استعداد برتر (تشخیص مراجع معتبر با بنیاد است).

د) برگزیدگان از میان مؤلفان و مترجمان کتب، نویسندگان مقالات، واعظان و شاعران که آثار فاخر ایشان دارای نقش مهم و تأثیر ویژه در توسعه مرزهای دانش و فناوری یا تربیتی و اخلاقی در حوزه مربوط بوده است، به عنوان استعداد برتر (تشخیص مراجع معتبر با بنیاد است).

۷ـ۴ـ آفرینندگان آثار بدیع و ارزنده ادبی و هنری
برگزیدگان از میان آفرینندگان آثار بدیع و ارزنده هنری در حوزه های موسیقی، نقاشی، هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، معماری و غیره با معرفی مراجع معتبر و انتخاب بنیاد به عنوان استعداد برتر (تشخیص مراجع معتبر با بنیاد است).

۸ـ۴ـ اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری

الف ) برگزیدگان از میان اعضای هیأت علمی که در مراتب دانشگاهی کار ممتاز و شاخصی را انجام داده اند به عنوان استعداد برتر.

ب ) برگزیدگان از میان اساتید نمونه و ممتاز در سطح کشور براساس ضوابط وزارتین علوم و بهداشت به عنوان استعداد برتر.

ج ) برگزیدگان از میان پژوهشگران نمونه کشوری براساس ضوابط وزارتین علوم و بهداشت به عنوان استعداد برتر.

۹ـ۴ـ مدرسین و محققین علوم حوزوی

الف ) برگزیدگان از میان مدرسین حوزه های علمیه کشور که تدریس می نمایند، براساس ضوابط شورای عالی حوزه علمیه قم به عنوان استعداد برتر.

ب ) برگزیدگان از میان محققین برتر حوزوی با معرفی شورای عالی حوزه علمیه قم به عنوان استعداد برتر.

تبصره ۱- در مواردی که برای «برگزیدگان» مرجع ذکر نشده است، مرجع گزینش بنیاد است.

تبصره ۲- بنیاد می تواند از میان برگزیدگان به عنوان «استعدادهای برتر» افرادی را به عنوان «نخبه» معرفی نماید.

ماده ۵- پیشنهاد استعداد برتر و نخبگی می تواند هم از سوی افراد واجد شرایط و هم از سوی نخبگان و استعدادهای برتر شناخته شده و هم از سوی نهادها و سازمانها به بنیاد صورت گیرد.

ماده ۶- نحوه حمایت از استعدادهای برتر و نخبگان و سایر موارد براساس آیین نامه ها و ضوابطی خواهد بود که مطابق بند ۱۱ ماده ۹ اساسنامه بنیاد توسط هیأت امناء بنیاد ملی نخبگان پیشنهاد و به تصویب می رسد.

ماده ۷- موارد خاص و همچنین موارد پیش بینی نشده یا دارای ابهام در شرایط احراز استعدادهای برتر و نخبگی و مراجع تأیید کننده بنا به تصویب هیأت امنای بنیاد ملی نخبگان خواهد بود.

ماده ۸- این آیین نامه در ۸ ماده و ۷ تبصره در جلسه ۵۸۹ مورخ ۱۴ /۶ /۱۳۸۵ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و هرگونه تغییر در مفاد آن منوط به پیشنهاد هیأت امنای بنیاد ملی نخبگان کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد بود.

رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی - محمود احمدی نژاد