هیئت وزیران در جلسه مورخ ۲۳/۷/۱۳۹۱ بنا به پیشنهاد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در اجرای ماده (۲۱) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب ۱۳۸۹ ـ آیین‌نامه نظام صلاحیت حرفهای را به شرح زیر تصویب نمود:
آیین نامه نظام صلاحیت حرفه ای
مصوب 1391,07,23
ماده ۱ـ اصطلاحات زیر در این آیین‌نامه در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
الف ـ نظام مهارت و فناوری: نظام جامع مهارت و فناوری شامل سه زیر نظام «آموزش مهارت و فناوری، صلاحیت حرفهای و شرایط احراز اشتغال».
ب ـ صلاحیت حرفهای: مجموعه‌ای از شایستگی‌ها شامل دانش، مهارت و نگرش که به تناسب هر شغل یا حرفه تعیین و توسط فرد در فرآیندهای آموزشی و تجربی در محیط‌های آموزشی، کاری و جامعه کسب شده و تبدیل به رفتار حرفهای می‌شود.
ج ـ نظام صلاحیت حرفهای: مجموعه‌ای از عناصر و فرآیندها که زمینه‌های لازم را برای تحقق سیاست‌ها، خط مشی‌ها و استانداردهای صلاحیت به منظور اعتبار بخشی به صلاحیت حرفهای نیروی انسانی فراهم می‌کند.
د ـ استاندارد سطوح صلاحیت حرفهای: شامل روش‌ها و معیارهای احراز سطوح صلاحیت حرفهای نیروی انسانی در بخشهای مختلف صنعت، خدمات، کشاورزی، فرهنگ و هنر می‌باشد.
هـ ـ دستگاههای اجرایی: دستگاههای اجرایی موضوع ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری.
و ـ شورا: شورای سیاستگذاری و برنامه ریزی سازمان ملی مهارت و فناوری موضوع ماده (۷) تصویب‌نامه شماره ۱۶۲۷۳۳/ت۴۷۳۳۴هـ مورخ ۱۵/۸/۱۳۹۰ که عالیترین مرجع تصمیم گیری در نظام صلاحیت حرفهای است.
تبصره ـ دبیرخانه شورا در سازمان ملی مهارت و فناوری مستقر می باشد.
ماده ۲ـ اهداف و مأموریتهای نظام صلاحیت حرفهای به شرح زیر می باشد:
الف ـ ایجاد بستر مناسب برای گسترش و ارتقای شایستگی‌های حرفهای و ارزیابی توانمندیهای سرمایه‌های انسانی جهت پیشرفت مستمر در سطوح مختلف صلاحیت حرفهای برای کسب شایستگی احراز شغل.
ب ـ رسمیت بخشی به انواع صلاحیت‌های حرفهای در سطوح ملی و بین‌المللی.
ج ـ استانداردسازی فرایندهای مرتبط با ارزیابی گواهینامههای آموزشی، مدارک تحصیلی و تجربیات مستند جهت احراز صلاحیت حرفه ای.
د ـ انطباق و تعیین ارتباط منطقی بین سطوح مختلف آموزش نظری و مهارتی و سطوح مختلف صلاحیت حرفهای.
هـ ـ بهبود ارتباط مستمر و اثربخش بین نظام شرایط احراز اشتغال، نظام آموزش نظری و نظام آموزش مهارت و فناوری.
و ـ هماهنگی دستگاههای مختلف با سازمان ملی مهارت و فناوری به منظور تهیه و تصویب استانداردهای صلاحیت حرفهای مشاغل مرتبط.
ز ـ تعیین معیارها و شاخص‌های بهبود کیفیت در سطوح مختلف صلاحیت حرفهای.
ح ـ تعیین دستورالعمل و راهنما برای ارزیابی نیاز فراگیران در حوزه‌های صلاحیت حرفهای.
ماده ۳ـ استانداردها و معیارهای سطوح صلاحیت حرفهای براساس نظام طبقه‌بندی مشاغل کشور توسط سازمان ملی مهارت و فناوری حداکثر ظرف شش ماه تدوین و ابلاغ می‌شود.
ماده ۴ـ استانداردهای آموزش و برنامه ریزی درسی نظام آموزش مهارت و فناوری موضوع تصویب نامه شماره ۱۶۲۷۳۳/ت۴۷۳۳۴هـ مورخ ۱۵/۸/۱۳۹۰ باید براساس شاخص‌ها و معیارهای استانداردهای سطوح صلاحیت حرفهای موضوع این آیین‌نامه تدوین شود.
ماده ۵ ـ صلاحیت‌های حرفهای متناسب با «دانش، مهارت و نگرش» مورد نیاز هر یک از حرفه‌های بخشهای صنعت، خدمات، کشاورزی و فرهنگ، حداکثر مشتمل بر)۱۰ (سطح (۵ سطح پایه، ۴ سطح عالی و ۱ سطح خبرگان خاص) طبقه‌بندی می‌شود. سطوح صلاحیت حرفهای و شاخص‌های دست‌یابی به هر سطح صلاحیت مطابق جداول پیوست که به مهر «دفتر هیئت دولت» تأیید شده است، می‌باشد.
تبصره ۱ـ سطوح صلاحیت حرفهای (۷)، (۸) و (۹) از طریق شرایط خبرگی نیز قابل احراز می‌باشد که دستورالعمل اجرایی آن توسط شورا تصویب و ابلاغ می‌شود.
تبصره ۲ـ سمتهای مدیریت سیاسی که به عنوان «مقام» در قانون مدیریت خدمات کشوری محسوب می‌شوند می‌توانند سطح صلاحیت (۱۰) را کسب نمایند. دستورالعمل نحوه اعطای این سطح توسط شورا تصویب و ابلاغ خواهد شد.
ماده ۶ ـ استانداردهای سنجـش صلاحیـت حرفهای بر مبـنای اسـتانداردهای سطوح صلاحیت حرفهای توسط دستگاههای ذی‌ربط تهیه و پس از تصویب شورا ابلاغ خواهد شد.
ماده ۷ـ سنجش صلاحیت حرفهای افراد مطابق استاندارد سنجش صلاحیت حرفهای هر یک از سطوح صلاحیت براساس سوابق تحصیلی، سوابق تجربی مستند و معتبر، آزمونهای علمی و عملی به صورت کتبی و یا شفاهی و میزان تاثیرگذاری آنها مبتنی بر آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی که برای هر یک از حرفه‌ها توسط سازمان ملی مهارت و فناوری با همکاری دستگاههای ذی‌ربط تهیه و به تصویب شورا می‌رسد، انجام خواهد شد.
تبصره ـ سنجش صلاحیت حرفهای تمامی مشاغل در دستگاههای اجرایی و سازمانهای حرفهای و صنفی و بخشهای تعاونی و خصوصی براساس نظام صلاحیت حرفهای صورت می‌پذیرد.
ماده ۸ ـ گواهینامههای صلاحیت حرفهای بر مبنای سطح صلاحیت کسب شده توسط سازمان ملی مهارت و فناوری صادر می‌شود.
ماده ۹ـ دستگاههای اجرایی و سازمانهای حرفهای و صنفی و بخشهای تعاونی و خصوصی موظفند جهت جذب نیروی انسانی مورد نیاز خود از نیروهایی که گواهینامههای صلاحیت حرفهای مرتبط را کسب نموده‌اند، استفاده نمایند.
ماده ۱۰ـ پیمانکاران و شرکت‌های داخلی و بین‌المللی جهت فعالیت در پروژه‌های جمهوری اسلامی ایران باید گواهینامههای سطوح صلاحیت نیروی کار خود را به تأیید سازمان ملی مهارت و فناوری برسانند.
ماده ۱۱ـ سازمان ملی مهارت و فناوری موظف است گواهینامههای صلاحیت حرفهای صادر شده توسط سایر کشورها را براساس مقاوله‌نامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ارزیابی و سطح بندی نماید.
ماده ۱۲ـ سازمان ملی مهارت و فناوری به منظور ارزیابی و سنجش صلاحیت‌های حرفهای، ساز و کارهای لازم را به گونه‌ای طراحی نماید که آزمونهای سنجش صلاحیت موضوع ماده (۷) را به صورت منطقه‌ای و یا ملی از طریق مراکز مجری سنجش صلاحیت در دستگاههای اجرایی فراهم نماید.
ماده ۱۳ـ مراکز مجری سنجش صلاحیت حرفهای در دستگاههای اجرایی و سازمانهای حرفهای و صنفی متناسب با مخاطبان و گروه‌های هدف با کسب مجوز از سازمان ملی مهارت و فناوری مسئولیت سنجش صلاحیت حرفهای افراد جهت احراز مشاغل مرتبط با دستگاه را دارند. این مراکز جهت برگزاری آزمون‌ها با هماهنگی‌های لازم از امـکانات واحدهای صنعتی و فضاهای مراکز آموزشی دستگاه مربوط استفاده می‌نمایند.
ماده ۱۴ـ منابع درآمدی نظام صلاحیت حرفهای از محل دریافت برگزاری بخش صلاحیت حرفهای و شهریه دوره‌های تحصیلی، هدایا و کمکها و موقوفات اشخاص حقیقی و حقوقی، عواید حاصل از فروش اموال و حق دانش فنی، سهم دستگاههای اجرایی در آموزش و پژوهش و همچنین تسهیلات اعتباری تأمین می‌شود و براساس مصوبات هیئت امنای سازمان ملی مهارت و فناوری و در چارچوب آیین‌نامه‌های مالی و معاملاتی مربوط و قوانین برنامه پنجساله توسعه قابل هزینه است.
تبصره ـ هزینه‌های برگزاری آزمونهای سنجش صلاحیت حرفهای و صدور گواهینامههای صلاحیت حرفهای براساس تعرفه‌های مصوب هیئت امنای سازمان ملی مهارت و فناوری، از متقاضیان اخذ خواهد شد.
معاون اول رئیسجمهور ـ محمدرضا رحیمی
| سطح | شاخص ها و معیارها (شایستگی های فنی و غیر فنی) | شرایط کسب گواهی نامه سطح | -عنوان گواهینامه |
| ۱ | در این سطح: ۱ – فرد برای کارکردن در محدوده مشخصی از فعالیت های یک حرفه که اغلب آن ها در برگیرنده مهارت های اولیه، تکراری و قابل پیش بینی هستند آمادگی دارد. ۲ – فرد تحت هدایت و نظارت سرپرست فعالیت می نماید. | در این سطح فرد علاوه بر شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را نیز داشته باشد: ۱ – سواد خواندن و نوشتن را داشته باشد. ۲ – سابقه کار مرتبط داشته باشد. ۳ – نظام استاد – شاگردی نوین را گذرانده باشد. | کارگرساده |
| ۲ | در این سطح: ۱ – فرد برای انجام محدوده ای از | | |
| | فعالیت های مشاغل مختلف یک حرفه که تکراری و قابل پیش بینی است آمادگی دارد. ۲ – فرد می تواند فعالیت ها را تحت هدایت و نظارت سرپرست در بازه های زمانی مشخص با مسئولیت پذیری فردی انجام دهد. فرد شناخت عملی از ابزارهای مختلف مشاغل مختلف حرفه را دارد. | در این سطح، فرد علاوه بر احراز شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را نیز داشته ۱ – پایان دوره ابتدایی+ گواهینامه های مهارت دوره های تکمیلی بین سطوح مقطع ابتدائی گواهینامه سطح ۱ + گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح مقطع ابتدائی | کارگرفنی/کارگر حرفه ای |
| ۳ | در این سطح: ۱ - فرد برای انجام محدوده مشخصی از فعالیت ها که اغلب قابل پیش بینی و تکراری هستند آمادگی دارد. ۲ – فرد می تواند هدایت کارگران فنی ساده را در انجام وظایف حرفه ای و فنی مورد انتظار به عهده گیرد. فرد می تواند برای انجام فعالیت ها از میان تجهیزات به انتخاب راهکار بپردازد. | در این سطح فرد علاوه بر احراز شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را نیز داشته باشد: ۱ – پایان دوره راهنمایی+ گواهینامه های مهارت دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی راهنمایی ۲ – پایان دوره ابتدائی + گواهینامه سطح ۲ + گواهی نامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی راهنمایی | کارگر فنی نیمه ماهر/ کارگر حرفه ای نیمه ماهر |
| ۴ | در این سطح: ۱ – فرد برای انجام محدوده وسیعی از فعالیت های یک حرفه که تکراری و قابل پیش بینی بوده و به طور کاملاً واضح مشخص شده است آمادگی دارد. ۲ – فرد می تواند فعالیت ها را بدون هدایت و نظارت سرپرست در بازه های زمانی مشخص انجام دهد و علاوه بر مسؤولیت پذیری فردی در انجام کارها به همکاری با دیگران بپردازد. ۳ – فرد می تواند سرپرستی کارگران حوزه مشاغل سطوح ۱ الی ۳ را داشته باشد. | در این سطح، فرد علاوه بر احراز شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را نیز داشته باشد: ۱ - پایان سال دوم متوسطه + گواهینامه های دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع متوسطه ۲ – پایان دوره راهنمایی+ گواهینامه سطح ۳ + گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع متوسطه | کارگر فنی ماهر/ کارگر حرفه ای ماهر |
| ۵ | در این سطح: ۱- فرد برای انجام مجموعه ای از فعالیت ها که غیرقابل پیش بینی و غیرتکراری هستند آمادگی دارد. ۲ – فرد می تواند هدایت فنی کارگران سطوح ۱ الی ۴ را در انجام وظایف فنی و حرفه ای مورد انتظار به عهده گیرد. ۳ – فرد قابلیت سرپرستی کارگاه در پروژه های محدود را دارد. | در این سطح فرد علاوه بر شرایط عمومی شغلی باید یکی از شرایط زیر را داشته باشد:* ۱ – دیپلم هنرستان فنی و حرفه ای یا کار و دانش ۲ – پایان دوره متوسطه نظری+ گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع متوسطه ۳ – پایان سال دوم متوسطه + گواهینامه سطح ۴+ گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع متوسطه | استاد کار فنی/ استاد کار حرفه ای |
| ۶ | در این سطح: ۱ – فرد توانایی انتخاب و به کارگیری ابزار موردنیاز در اجرای پروژه را دارد. ۲ – فرد می تواند به نصب، تعمیر و نگهداری تجهیزات و به بررسی و ارزیابی کارهای انجام شده پرداخته و درجهت رفع مشکلات اقدام نماید. ۳ – فرد توانایی مشارکت و همکاری در فرآیندهای اجرایی و هدایت تیمی برای انجام پروژه های کوچک و قدرت پشتیبانی فنی فعالیت های فردی و گروهی زیر مجموعه را دارد. ۴ – فرد می تواند با اجرای دستورالعمل های کنترل کیفیت بر انجام بازرسی های فنی و کیفی نظارت نماید. ۵ – فرد می تواند مستندات فنی درخصوص مسئولیت های محوله را تهیه نماید. ۶ – فرد می تواند در فرآیندهای اجرایی، حسب شرایط مختلف درمحدوده تحت سرپرستی تصمیم گیری کند. ۷ – فرد می تواند دستورالعمل های کاری درجهت بهبود محیط کار و ارتقا سطح بهداشت شغلی و ایمنی کار را اجرا نماید. | در این سطح، فرد علاوه بر احراز شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را نیز داشته باشد:* ۱ – کاردانی فنی/ کاردانی حرفه ای مرتبط ۲ – کاردانی نظری/ کاردانی فنی یا حرفه ای غیرمرتبط + گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع کاردانی ۳ – دیپلم+ گواهینامه صلاحیت حرفه ای سطح ۵+ گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع کاردانی | تکنسین فنی/ تکنسین حرفه ای |
| ۷ | در این سطح: ۱ – فرد می تواند با برنامه ریزی و سازماندهی منابع، ارائه، هدایت و اجرای طرح های فنی را به عهده گیرد. ۲ – فرد می تواند با ابتکار عمل و خلاقیت، طرح محصولات جدید را ارائه و سیستم ها و فرآیندهای تولید آنها را طراحی نماید. ۳ – فرد می تواند با انجام مطالعات کاربردی به ارتقاء و بهینه سازی فرآیندهای تولید محصول، ارتقای عملکرد ماشین آلات و تجهیزات و شناسایی عیوب فرآیند ها و رفع آن ها بپردازد. ۴ – فرد می تواند با بهینه سازی و مستندسازی فرآیندهای انجام کار به ارزیابی کیفی فرآیندها و کنترل عملیات بپردازد. ۵ – فرد می تواند با انتقال تجارب، اطلاعات فنی و آموزش های علمی- کاربردی افراد تحت سرپرستی خود بپردازد. ۶ – فرد می تواند با تجربه و تحلیل مسائل به تفسیر طرح ها و آثار تولیدی و ارزیابی آن ها در حوزه تخصصی خود بپردازد. ۷ – فرد می تواند براساس دانش و مهارت خود به طور مستقل هدایت و سرپرستی فعالیت های دیگران را در طرح های فنی به عهده گیرد. ۸ – فرد توانایی تجهیز کارگاه ها و خطوط تولید و راه اندازی ماشین آلات و به کارگیری ابزار موردنیاز در اجرای پروژه را دارد. ۹ – فرد توانایی مدیریت انتخاب و پیاده سازی مدل های سرویس و نگهداری و تعمیرات تجهیزات را دارد. ۱۰ – فرد توانایی پیاده سازی سیستم های نوین درجهت ارتقا سطح بهداشت شغلی و ایمنی محیط کار را دارد. | در این سطح فرد علاوه بر احراز شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را نیز داشته باشد:* ۱ – کارشناس فنی / حرفه ای مرتبط ۲ – کارشناس نظری/ کارشناسی فنی یا حرفه ای غیرمرتبط + گواهینامه های مهارت و فناوری تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع کارشناسی ۳ – کاردانی + گواهینامه صلاحیت حرفه ای سطح ۶+ گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع کارشناسی | مهندس فنی / کارشناس حرفه ای |
| ۸ | در این سطح: • فرد می تواند به طور مستقل به بررسی، تحلیل، طراحی، برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی امور فنی ومدیریتی، مدیریت بازده و خروجی کار در سطوح و بخش های تخصصی بپردازد. • فرد می تواند با ابتکار عمل و خلاقیت و با دست یابی به دانش تخصصی براساس دانش و مهارت های قبلی خود به توسعه فناوری ها بپردازد. • فرد توانایی پژوهش در حوزه های توسعه فناوری، بهینه سازی فناوری، تجاری سازی فناوری و یا بومی سازی آن ها را دارد. • فرد توانایی تهیه مستندات فنی و گزارشهای حرفه ای و دستورالعمل های اجرایی فناوری های مختلف در سطح کلان پروژه را دارد. • فرد توانایی شناسایی، بررسی و نظارت بر پیاده سازی سیستم های نوین در جهت ارتقا سطح بهداشت شغلی و ایمنی محیط کار را دارد. • فرد توانایی کارآفرینی، خلق و راه اندازی عرصه ها ی جدید کسب و کار را دارد. • فرد توانایی حل مشکلات و مسائل جاری در حوزه تخصصی خود را دارد. • فرد توانایی انتقال اطلاعات و آموزش در حوزه تخصصی خود را دارد. | در این سطح، فرد علاوه بر احراز شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را داشته باشد: ۱ – مهندسی فناوری ارشد/ کارشناسی حرفه ای ارشد مرتبط ۲ – کارشناسی ارشد نظری/ مهندسی فناوری ارشد یا کارشناسی حرفه ای ارشد غیرمرتبط+ گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع کارشناسی ارشد ۳ – مهندسی فناوری / کارشناسی حرفه ای / کارشناسی نظری + گواهینامه صلاحیت حرفه ای سطح ۷+ گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع کارشناسی ارشد | مهندس ارشد فنی/ کارشناس ارشد حرفه ای |
| ۹ | در این سطح: ۱ – فرد قابلیت تحلیل چندجانبه و ابعادنگر در پروژه های تخصصی (اقتصادی، اجتماعی، اجرایی، محیط زیست و....) را دارد. ۲ – فرد توانایی راهبری آموزش و پژوهش در مرزهای فناوری و دانش روز دنیا در تخصص مربوطه (ارایه نظریه جدید و تولید دانش) را دارد. ۳ – فرد توانایی تصمیم گیری در شرایط خاص (مدیریت بحران) و قدرت تحلیل و قضاوت را دارد. ۴ – فرد با احاطه بر یافته های علمی و فناوری به طور مستقل در مسیر توسعه و نوآوری در گسترش مرزهای فناوری و دانش، صاحب نظر می باشد. ۵ – فرد توانایی تصمیم گیری و یا ارائه مشاوره در سطوح تخصصی و فوق تخصصی، جهت طراحی و عملیاتی نمودن، سازماندهی خدمات، عملکرد ها و فرآیندها در حوزه مدیریت خود را دارد. ۶ – فرد حداقل یکی از قابلیت های توسعه فناوری، بهینه سازی فناوری، تجاری سازی فناوری و یا مهندسی معکوس آن فناوری را دارد. ۷ – فرد می تواند با استفاده از ساز و کارهای آینده پژوهی و آینده نگاری در حوزه های مهارت و فناوری نسبت به ترسیم چشم انداز و تدوین اسناد راهبردی اقدام کند. | در این سطح، فرد علاوه بر احراز شرایط عمومی شغلی این سطح باید یکی از شرایط زیر را داشته باشد: ۱ – مهندسی فناوری خبره/کارشناسی حرفه ای خبره مرتبط ۲ – دکتری نظری/ مهندسی فناوری خبره یا کارشناس حرفه ای خبره غیرمرتبط + گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع دکتری ۳ – مهندسی فناوری ارشد/ کارشناسی حرفه ای ارشد/ کارشناسی ارشد نظری + گواهینامه صلاحیت حرفه ای سطح ۸ + گواهینامه های مهارت و فناوری دوره های تکمیلی بین سطوح تحصیلی مقطع دکتری | مهندس خبره فنی/ کارشناس خبره حرفه ای |
| ۱۰ | توسط شورا مشخص می شود | سمتهای مدیریت سیاسی که به عنوان «مقام» در قانون مدیریت خدمات کشوری محسوب می شوند | |